Staatsinrichting

De kandidaat kan

1 veranderingen herkennen/ beschrijven die in 1848 werden doorgevoerd in het kiesrecht door de liberalen o.l.v. Thorbecke:

- rechtsstaat / scheiding tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht5

- in enkele grondrechten:

- recht van vereniging en vergadering/ vrijheid van onderwijs

- in de bevoegdheden van staatshoofd, regering:

- grondwet/ constitutie

- monarchie versus republiek

- beperking macht koning/ uitbreiding macht volk (burgerij)

- ministeriële verantwoordelijkheid / onschendbaarheid van de koning

- in de bevoegdheden van parlement/ volksvertegenwoordiging/ Staten Generaal/ Eerste en

Tweede Kamer:

- democratie

- rechtstreekse verkiezing Tweede Kamer/ censuskiesrecht -

verkiezing Eerste Kamer door de Provinciale Staten

- controlerende en wetgevende bevoegdheden parlement / recht van amendement,

budget, enquête, initiatief en interpellatie/ verschil Eerste en Tweede Kamer

- parlementaire democratie -

formatie / coalitie/ regeerakkoord

- de belangrijkste stappen herkennen/ beschrijven van wetsvoorstel tot wet:

- minister, voorstel, Tweede Kamer met rechten, Eerste Kamer met rechten,

handtekeningen

- die veranderingen verklaren met verwijzing naar de opvattingen van de liberalen in

Nederland en naar de internationale situatie:

- revoluties in andere Europese landen

2 politieke organisaties van liberalen, socialisten, confessionelen en feministen aan het eind van de 19^e eeuw en het begin van de 20^e eeuw en enkele van hun voormannen/ -vrouwen herkennen en herkennen/ uitleggen wat deze hebben bijgedragen aan de democratisering van het politieke bestel in Nederland:

- liberalen/ Liberale Unie/ hogere burgerij/ rol in grondwetsherziening 1848/ liberale

grondrechten

- protestanten/ Anti-Revolutionaire Partij/ ARP/ A. Kuyper/ kleine luyden/ christelijk denken in wetgeving

- socialisten/ sociaal-democraten/ Sociaal Democratische Arbeiders Partij/ SDAP/ P.J.

Troelstra/ arbeiders/ socialistische maatschappij/ verbetering sociaal-economische positie

arbeiders

- rooms-katholieken/ Rooms-Katholieke Staatspartij/ RKSP/ H. Schaepman/ emancipatie

- feministen/ Vereniging voor Vrouwenkiesrecht/ Aletta Jacobs/ Wilhelmina Drucker/ Vrije

Vrouwenvereeniging/ Eerste Feministische Golf

3 uitleggen waarom bepaalde groepen in de samenleving aan het eind van de 19e eeuw zich tot liberalisme, socialisme, christelijk politiek denken dan wel feminisme aangetrokken voelden

4 beschrijven hoe de toenemende politieke en maatschappelijke participatie van burgerij,

protestanten, rooms-katholieken, arbeiders en vrouwen in de tweede helft van de 19e

eeuw leidde tot bewustwording van eigen identiteit en tot (verdere) emancipatie van deze groepen:

- streven naar uitbreiding van kiesrecht/ algemeen kiesrecht/ actief en passief kiesrecht/ van

districtenstelsel naar evenredige vertegenwoordiging/ kiesdeler

- financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs/ schoolstrijd/ Pacificatie van

1917

- ontstaan verzuiling in partijen/ media/ onderwijs/ verenigingsleven/ vakbonden

5 - gelijkstelling van burgers voor de wet, onafhankelijke rechtspraak:

- Wetboek van Strafrecht/ rechtsgang strafzaak

- gebondenheid van rechters en bestuurders aan de wet en bescherming van de burger tegen onrechtmatig handelen van de overheid herkennen als kenmerken van de Nederlandse

rechtsstaat:

- rechtsbijstand/ Nationale Ombudsman

6 enkele grondrechten noemen, die in de loop van de 19^e en 20^e eeuw in de grondwet zijn opgenomen en daarbij onderscheid maken tussen klassieke en sociale grondrechten. Daarbij kunnen aangeven dat bepaalde grondrechten met elkaar op gespannen voet kunnen staan:

- klassieke grondrechten (bescherming tegen de overheid):

- recht op gelijke behandeling/ kiesrecht/ vrijheid van meningsuiting/ vrijheid van

godsdienst/ vrijheid van vereniging, vergadering en betoging/ vrijheid van onderwijs/

vrijheid van drukpers/ recht van petitie

- sociale grondrechten (bescherming door de overheid):

- recht op bestaanszekerheid/ recht op onderwijs/ recht op gezondheidszorg/ recht op

woongelegenheid/ recht op bewoonbaarheid van het land/ recht op werk/ recht op

rechtsbijstand

- nieuw recht:

- referendum